Κώστας Καναβούρης, Έσπασε [ποιήματα], εκδ. Μελάνι

Πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια ο Ευγένιος Αρανίτσης είχε αποφασίσει, καταπώς λέγεται, να γράφει στο εξής αποκλειστικά και μόνο αφορισμούς, τους οποίους ονόμαζε Θραύσματα και τους θεωρούσε έκφραση της κατακερματισμένης Ενότητας και τη μορφή εκείνη που καθρεφτίζει καλύτερα την κινούμενη πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Μεταξύ των ποικίλων ονομασιών που εντόπισε και κατέγραψε ο Αρανίτσης γι’ αυτό το είδος του λόγου (επιμύθια, ρητά, αποσπάσματα, fragmenta, ακαριαία, ψηφίδες, σπαράγματα, ψιχία, marginalia), ο όρος θραύσματα περιγράφει νομίζω με τη μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που επιχειρεί ο Κώστας Καναβούρης στο νέο του ποιητικό βιβλίο με τον τίτλο «Έσπασε». Ένα βιβλίο που στέκει ισάξιο δίπλα στο «ΥΓ» του Μανόλη Αναγνωστάκη και στο «Μονολεκτισμοί και ολιγόλεκτα» του Νίκου Καρούζου, όπως και δίπλα στα σύντομα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, του Κώστα Μόντη, του Μάρκου Μέσκου, του Γιάννη Κοντού, δημιουργήματα μιας τέχνης που κατάγεται απευθείας από τα αποσπάσματα του Σολωμού.

Διαβάζοντας όμως ο αναγνώστης τους πρώτους δύο οδηγητικούς στίχους που θα συναντήσει, «Άδηλο υλικό το ποίημα· σαν το γυαλί. / Σπάζει εκεί που δεν το περιμένεις», πρέπει να έχει υπόψη του πως ό,τι έχει σπάσει εδώ δεν είναι στην πραγματικότητα το ποίημα, αλλά ο ίδιος ο κόσμος και το ανθρώπινο πρόσωπο που πια δεν μπορούν να συλληφθούν στην ενιαία τους μορφή. Ό,τι διαβάζουμε λοιπόν δεν είναι τεκμήρια μιας συγγραφικής αποτυχίας, θραύσματα που διασώθηκαν από ένα πλήρες έργο, αλλά ολοκληρωμένα ποιήματα που αποτυπώνουν μια κατακερματισμένη πραγματικότητα. Κι έτσι όμως, μέσα απ’ τα θραύσματα, η εικόνα του κόσμου εμφανίζεται πλήρης, όπως ο κάθε κόκκος άμμου είναι το κλειδί ολόκληρης της ερήμου, καθώς διαβάζουμε σ’ ένα απ’ τα ποιήματα του βιβλίου.

Ποιήματα μέσα από τα οποία μάς αποκαλύπτεται ένας κόσμος στον οποίο η σφαγή, η αρπαγή, ο φόβος, οι πληγές, ο θάνατος αποτελούν τον κανόνα της σκληρής καθημερινότητας, τόσο που οι άνθρωποι σχεδόν δεν αντιλαμβάνονται πια την παρουσία τους: «Ω αυτή η arte povera κάθε σφαγής / Η επανάληψη». Κι ο ποιητής με περισσότερες πληγές στο σώμα του, με περισσότερες ήττες στη μνήμη του, με περισσότερα ερείπια γύρω του, με μεγαλύτερη κούραση μέσα του, «Έχω τον εαυτό μου απέναντι / Αλλά είμαι πολύ κουρασμένος / Για να διασχίσω την απόσταση», αγωνίζεται παρόλα αυτά να μη συνθηκολογήσει. Κι ας γίνεται κάποτε ιδανικό του η σιωπή κι ας ονειρεύεται κάποτε ένα παρόν «Χωρίς κρίσεις, νίκες, ηττημένους, / Χωρίς οπισθοχώρηση».

Συνεχίζει να αντιστέκεται, τοποθετημένος στη μέση της απόστασης ανάμεσα στο θαύμα και στο φόβο, με τα όπλα που διαθέτει. Πρώτα-πρώτα το σώμα που δια της αφής έρχεται σε άμεση επικοινωνία με τη ζωή, «Το σώμα αρχίζει από τα χέρια. / Και ύστερα δεν τελειώνει πουθενά», ενώ το «Ανήλιαγο κορμί· δεν έχει επιείκεια». Ύστερα είναι ο έρωτας, που έχει τη δύναμη (για λίγο;) να καταργεί τη φρίκη, το σκοτάδι, τη φθορά και τον χρόνο ακόμα, «Έζησα το κορμί σου μιαν ολόκληρη ζωή. / Πόσο κράτησε;». Και τρίτο εφόδιο στα χέρια του η ίδια η ποίηση, που όσο κι αν απ’ τη μία πλευρά αποτελεί μια σκληρή δοκιμασία για τον ποιητή, «Επί των κυμάτων μπορεί να είναι εύκολο / Επί των γραμμάτων δεν είναι» ή «Λευκό το χαρτί. / Λευκότερο όταν γράφεις», άλλο τόσο καθίσταται επικίνδυνο εκρηκτικό όπλο για τις κάθε είδους εξουσίες που λυμαίνονται τη ζωή. «Κουβαλάω απάνω μου ποιήματα / Κι έχω ρυθμίσει τον μηχανισμό», προειδοποιεί ο Κώστα Καναβούρης και παρακάτω: «Ποιητής χαμηλών μεγατόνων. / Απομακρυνθείτε». Σίγουρα το πιο ώριμο, ίσως το πιο σημαντικό βιβλίο ποίησης που θα διαβάσουμε φέτος: «Έσπασε. Αντηχεί».

[Πρώτη δημοσίευση στο Ανοιχτό βιβλίο της Εφημερίδας των συντακτών, 23 Αυγούστου 2014]

Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος