«Στη ζωγραφιάν αυτή κοιτάζω τώρα…» [Ο Καβάφης του Ψυχοπαίδη]

Γιάννης Ψυχοπαίδης «Επάγγελμα: Ποιητής, Εικόνες πάνω στο πρόσωπο και την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη», εκδ. Μεταίχμιο

Η ενασχόληση του Γιάννη Ψυχοπαίδη με τη δημιουργία έργων εμπνευσμένων από ποιητικά κείμενα ή από τις μορφές ποιητών και πεζογράφων είναι παλιά και γνωστή. Ζωγραφικά έργα δικά του μπορεί να συναντήσει ο αναγνώστης μεμονωμένα σε βιβλία διαφόρων Ελλήνων συγγραφέων· συγκεντρωμένα όμως υπάρχουν πολλά στην εξαιρετική από κάθε άποψη ανθολογία ερωτικών ποιημάτων που έχει επιλέξει ο ίδιος ο δημιουργός και κυκλοφορεί με τον τίτλο «Έρως καλός» από τις εκδόσεις Κέδρος. Πιο συστηματική και εκτεταμένη, ωστόσο, προς αυτή την κατεύθυνση είναι η απόπειρα του Γιάννη Ψυχοπαίδη να ερμηνεύσει ζωγραφικά το έργο του Γιώργου Σεφέρη και της Κικής Δημουλά, καθώς επίσης και η συλλογή 118 πορτρέτων νεοελλήνων και ξένων λογοτεχνών που περιλαμβάνονται στον τόμο «Το πιο τίμιο – την μορφή του» των εκδόσεων Μεταίχμιο. Στο νέο βιβλίο του ζωγράφου –και καθηγητή στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών– «Επάγγελμα ποιητής», που κυκλοφορεί από τις ίδιες εκδόσεις, περιλαμβάνονται εβδομήντα περίπου «εικόνες πάνω στο πρόσωπο και την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη» και 58 ποιήματα του Αλεξανδρινού ανθολογημένα από τον ζωγράφο.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης στα ζωγραφικά αυτά έργα, που στο διάστημα των τελευταίων δύο ετών φιλοτέχνησε, δεν επιχειρεί μια συνήθη εικονογράφηση των ποιημάτων του Καβάφη, δεν επιδιώκει να δημιουργήσει ζωγραφικά έργα που απλώς να συνοδεύουν τα ποιήματα. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις θα συναντήσουμε εικόνες, μορφές ή αντικείμενα, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένους στίχους του ποιητή. Το νεκρό σώμα ενός νέου, αίφνης, για το ποίημα «27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ.», ορισμένα αρχαία αγάλματα, σώματα ιδανικά πλασμένα, λίγα λουλούδια εδώ κι εκεί, ένα άλογο για «Τα άλογα του Αχιλλέως», ολίγη αγαπημένη πολιτεία κι ένα παράθυρο, μια κάμαρη για τον «Ήλιο του απογεύματος» κι αυτά είναι σχεδόν όλα.

Γιατί άλλη εντελώς είναι η πρόθεση του ζωγράφου: από τη μία ζητά να αποδώσει με τον τρόπο του τη μορφή, το πρόσωπο και την προσωπικότητα, του ποιητή, αντιγράφοντας τις υπάρχουσες γνωστές φωτογραφίες του και συνδυάζοντάς τες ζωγραφικά με ποικίλα –αναμενόμενα ή αναπάντεχα– αντικείμενα, χρώματα, μορφές, χώρους και υλικά· και από την άλλη να δημιουργήσει μια σειρά έργων που να εκκινούν –τηρουμένων των αναλογιών– από τις ίδιες αφετηρίες, από τα ίδια κοιτάσματα με τα ποιήματα του Αλεξανδρινού. Όχι, φέρ’ ειπείν, ένα έργο που να σχολιάζει εικονογραφικά το «Θυμήσου, Σώμα…» ή τον «Καισαρίωνα» του Καβάφη, αλλά έργα που κοιτάζουν το παρελθόν με τον τρόπο του ποιητή και χειρίζονται τη μνήμη και το αποτύπωμά της έχοντας κοινή με αυτόν διάθεση.

Η μνήμη εξάλλου αποτελεί την τρίτη διάσταση των καβαφικών αυτών έργων του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Η προσωπική μνήμη εν προκειμένω, καθώς καθεμία σχεδόν από τις εικόνες αυτές αφηγείται ή υπαινίσσεται μια ιστορία του παρελθόντος του ίδιου του καλλιτέχνη και των ζωγραφικών του αναζητήσεων. Υπάρχουν έτσι έργα ζωγραφισμένα πάνω σε ξύλα που τα έχει ξεβράσει η θάλασσα κοντά στο σπίτι του ζωγράφου, έργα ζωγραφισμένα στα χαρτιά αλληλογραφίας ενός ξενοδοχείου στο Βερολίνο, πόλη σημαίνουσα για τον Γιάννη Ψυχοπαίδη, αλλά και από την Πάδοβα. Ο καλλιτέχνης επιλέγει επίσης να αποτυπώσει τη μορφή του ποιητή πάνω σε κάποιο έντυπο από τη φορολογική του δήλωση, σε έναν φάκελο με κορδόνια από αυτούς που συναντάμε στις δημόσιες υπηρεσίες ή στα εμπορικά γραφεία, σε μια χάρτινη σακούλα καταστήματος, σε πλαστικά πιάτα μίας χρήσης.

Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί στον θεατή των εικόνων αυτών η εντύπωση της προσωπικής, καθημερινής συναναστροφής του ζωγράφου με το ποιητικό έργο και τον κόσμο τού Κ.Π. Καβάφη. Το ίδιο και στον αναγνώστη των ποιημάτων που έχει ανθολογήσει ο ζωγράφος, ο οποίος έχει επιλέξει τα πιο προσωπικά, θα λέγαμε, ποιήματα του Αλεξανδρινού, αυτά που περισσότερο εφαρμόζουν στην καθημερινότητά μας. Οι εικόνες του Γιάννη Ψυχοπαίδη θα εκτίθενται καθημερινά (εκτός Κυριακής) σε δύο ορόφους στον Πολυχώρο Μεταίχμιο, Ιπποκράτους 118 στην Αθήνα, ώς τις 8 Φεβρουαρίου του 2014. Το βιβλίο με τα ποιήματα και τις ζωγραφιές (και το μεστό προλογικό σημείωμα από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο) θα το ξεφυλλίζει ο αναγνώστης και πολύ πιο μετά.

Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος