Τίποτε δεν είναι καινούριο κάτω απ’ τον ήλιο. Ούτε καν οι διάφορες εφαρμογές και τα παιχνίδια που κάθε τόσο εμφανίζονται και διασκεδάζουμε, για λίγο, μαζί τους στο Facebook ή αλλού. Πιο πρόσφατη περίπτωση το “What would I say?”, μια εφαρμογή για το Facebook, η οποία παίρνει τις αναρτήσεις ενός χρήστη, τις ανακατεύει και τις αναδιατάσσει στην τύχη, δημιουργώντας έτσι νέες φράσεις που, λίγο ή πολύ, μοιάζουν με τις αληθινές φράσεις του. Ή είναι απλώς αστείες και ενδιαφέρουσες – καμιά φορά και ιδιοφυείς!

Η αρχή, ωστόσο, παρόμοιων παιχνιδιών και πειραματισμών είχε γίνει, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τον Τριστάν Τζαρά και τους ντανταϊστές, που έκοβαν λέξεις από εφημερίδες και περιοδικά, τις έριχναν σε ένα καπέλο και έπαιρναν ύστερα όποιες έπιανε το χέρι τους στην τύχη για να τις συνενώσουν και να δημιουργήσουν τα ποιήματά τους. Ο Μπρετόν λίγο αργότερα, στο «Μανιφέστο του υπερρεαλισμού», διεύρυνε τη μέθοδο αυτή και επικύρωνε τη νομιμότητά της: «Είναι ακόμη επιτρεπτό να τιτλοφορηθεί ΠΟΙΗΜΑ αυτό που προκύπτει, από την όσο το δυνατόν πιο ελεύθερη συναγωγή (ας προσέξουμε, αν θέλετε, τη σύνταξη) τίτλων και αποσπασμάτων τίτλων κομμένων από εφημερίδες». Το κολάζ εφαρμόζει την ίδια επίσης μέθοδο αλλά στο οπτικό πεδίο.

Δεκαετίες αργότερα, ο Μπράιον Γκάιζιν, πολυσχιδής και ιδιοφυής καλλιτέχνης, επινόησε και εφάρμοσε τη «μέθοδο του cut-up» συνθέτοντας τα ποιήματα που δημοσίευσε το 1960 στο βιβλίο του «Minutes to go», μαζί με τον Γουίλιαμ Μπάροουζ (ο οποίος αμέσως ενθουσιάστηκε από το νέο μέσο), τον Σινκλαίρ Μπέιλς και τον Γκρέγκορι Κόρσο. Η μέθοδος που επινόησε ο Γκάιζιν συνίσταται στο εξής: με το ψαλίδι στο χέρι κόβουμε μικρότερες ή μεγαλύτερες φράσεις από κείμενα (εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία) και στη συνέχεια τις αναδιατάσσουμε δημιουργώντας νέους λεκτικούς συνδυασμούς, νέες ποιητικές εικόνες, νέα κείμενα. Οι φράσεις που επιλέγονται μπορεί να προέρχονται από ποικίλους συγγραφείς, αλλά μπορεί και να είναι όλες από τον ίδιο. Έτσι το έργο ενός συγγραφέα καθίσταται ανεξάντλητο, καθώς οι συνδυασμοί είναι άπειροι και τα αποτελέσματά τους δημιουργούν διαρκώς νέες εικόνες. Το πλεονέκτημα αυτού του τρόπου σύνθεσης, σε σχέση με τον πιο πρωτόγονο των ντανταϊστών, συνίσταται στο ότι εξασφαλίζεται ένα μίνιμουμ συντακτικής ομαλότητας, αφού ο πειραματιστής αποσπά και ανασυνθέτει ολοκληρωμένες φράσεις και παραγράφους.

Το αποτέλεσμα θυμίζει, προφανώς, ποίηση και έτσι πρωτοχρησιμοποιήθηκε· ο Μπάροουζ ωστόσο επέκτεινε την εφαρμογή του και στην πεζογραφία γράφοντας με αυτό τον τρόπο τρία τουλάχιστον μυθιστορήματα. Προχώρησε επίσης στην επινόηση της «μεθόδου fold-in» που αποδείχτηκε πιο αποτελεσματική στον πεζό λόγο: «Παίρνω μια σελίδα κειμένου, δικού μου ή κάποιου άλλου, και τη διπλώνω στη μέση, κατά μήκος, και τη βάζω πάνω σε μια άλλη σελίδα κειμένου, δικού μου ή κάποιου άλλου, έτσι που να ταιριάξουν οι γραμμές. Κατόπιν διαβάζω τη σύνθεση των δύο κειμένων, μισό από το ένα και μισό από το άλλο. Μια στις δέκα φορές το πράγμα ίσως δουλέψει, και τότε το χρησιμοποιώ. Η μέθοδος του fold-in [δίπλωσης] προσφέρει στο γράψιμο το ανάλογο του κινηματογραφικού φλασμπάκ, παρέχοντας τη δυνατότητα στον συγγραφέα να κινηθεί πίσω αλλά και μπροστά στο χρόνο. Πρόσωπα και θέματα αλληλομεταφέρονται, πηγαίνοντας πίσω μπρος στο χρόνο και το χώρο, κάνοντας επανειλημμένα ταξίδια μέσα στον ίδιο χώρο αλλά σε χρόνους περασμένους».

        

Από εκεί μέχρι το «What would I say?» του Facebook ένα app δρόμος. Και πολλές στιγμές γέλιου, έκπληξης και θαυμασμού. Ιδίως όταν μοιράζεσαι τα αποτελέσματα με τους φίλους σου. Για του λόγου το αληθές:

• She smelled the Big Sleep

• Στίχοι για τόσα χρόνια.

• Η ερωτογενής ζώνη που διατρέχει όλες τις σημειώσεις μου.

• Πέρυσι ήταν ο θάνατος το σημείο στίξης.

• Μα για να διαβάζει εφημερίδα με το χορταράκι του.

• Γεια σου, είσαι πάντα με δύο καινούρια βιβλία που μπορεί να είναι κανείς ήρεμος.

• Φοιτητής Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών αναλαμβάνει την εκπόνηση κάθε είδους εργασιών για μια φωτογραφία του.

• Ο Στάλιν δεν ταιριάζει στους δρόμους, μπαίνεις σ’ ένα βαρύ, ωραίο ποίημα!

• Θυμάμαι την πλατιά σοφία, από το μαγείρεμα, όπως θαρρούσα.

• Θέλω να γράψω δυο αράδες για την τετάρτην ώραν, ένας ξένος εισήλθεν εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσειαν.

• Πολύ φορτωμένο το πρόγραμμα, όπως είναι η θάλασσα ακύμαντη, αχάραγη σαν τον σύζυγό μου.

• Αναρωτιέμαι, αν κάποτε επαληθευτεί η ανάγκη να κάνω διεθνή των μεταφραστών!

• Ανοίξτε ένα βιβλίο που δημιουργήθηκε από το ίδιο πρόσωπο. Δεν μπορούσε να είναι και να μην ήταν έτσι.

• Να τα κάνω συνεχώς περιπάτους στην ευγένεια της μετριότητας.

• Λέξεις, φράσεις, πράξεις, λόγια φτωχή παρηγοριά όταν του λες πως τον είχαν απαγάγει οι εξωγήινοι.

• Σιωπά για ηθική.

• Ένα βουητό ήρθε κι έχεις απολαύσει καμιά σαρανταριά σελίδες από κάπου θα είναι ποίηση, μια εικόνα, μια παρομοίωση, μια εικόνα, ένας διάλογος, μια κρίση μικρά ψήγματα αυτοβιογραφίας μέσα σ’ αυτήν αγαπηθήκαμε Με τις σιωπές για ηθική.

• Ξημερώνει Δευτέρα και Πέμπτη απόγευμα.

• Θα προτιμηθούν κοκκινομάλλες μια που δεν υπάρχουν άθεοι στα χαρακώματα.

• Παγωμένο τσίπουρο με αντάλλαγμα μια δυο ώρες συγκέντρωσης.

• Ποίηση χρειάζεται μεγάλη απελπισία δυσφορία καθόλου αυταπάτες για μια συγκεκριμένη λέξη. Σελίδες ολόκληρες έχουν γραφτεί – τα γέλια τους.

• Ο τραχανάς δεν είναι απολύτως απαραίτητος στην ανάγνωση, στα τηλεφωνήματα, λειτουργεί αποπροσανατολιστικά.

• Πολλαπλασιάστηκα για να κοντραριζόμαστε, να γκρινιάζουμε, να πιθανολογούμε.

• Ένας είναι ο Ποιητής.

• Φθινόπωρο Κι εγώ αν είμαι Ισπανός, είμαι με χάρη Βλαβιανού, για τον ηλίθιο καταρράκτη της ματαιότητας, μόνο ένα γέλιο μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα.

• Τη συνάντησα καταπληκτική ποίηση, μια έκλαμψη χιούμορ της εγελιανής φιλοσοφίας.

• Τέχνη και βόλτες και κουβέντες με τους υπερρεαλιστές.

• Δεν μιλάω για να μιλήσουμε για ποίηση.

• Βιοποριστικό πρόβλημα της δημοκρατίας είναι η mot juste για τόσα χρόνια.

• ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΜΕΡΑ ΒΑΡΕΤΟ να παριστάνεις τον Τρίστραμ Σάντι.

• Ο τραχανάς δεν είναι σε σπίτια ποιητών θρήνοι ν’ ακούγονται· δεν φοβόμαστε την αλήθεια!

• What is needed in misfortune is a million statues, λέει ο cummings.

• Τι ωραία να συμβιβαστούν επιτέλους οι κομμουνιστές με τους φίλους μου.

• Υπάρχει κάποιου είδους απόλαυση πέραν της ανάγνωσης.

• Λατρεύω την εναλλαγή της θάλασσας και ξανά.

• Έτσι κι αλλιώς τουρπετίνη.

• Τι ωραία και μόνη η γυμνότητα του.

• Η καλοσύνη μπορεί να σκορπίζει τα χαρτιά είναι κυκεώνας άσε τα νύχια των ποδιών τους.

• Είναι γνωστά αυτά στους βυθούς· και κάποτε παίρνουν ανοικτίρμονες μορφές απαρνημένων εαυτών σου. Mην ελπίζεις άφεσι, μην ανησυχήσει κανείς.

• Ψάχνω, ψάχνω, για τον Αλέξανδρο Μάτσα.

• Χθες το βράδυ να διαβάζω Giorgio Agamben, Δ.Ν. Μαρωνίτη, Γιώργο Βέλτσο, George Steiner, και ρίχνομαι με τα μάτια και θα έπαιρνα, νομίζω, τον Δον Κιχώτη στα βιβλία μου.

• Αυτή τη στιγμή κινδυνεύει να ονειρεύεται…

• Οι σαγιονάρες της είναι παρατημένες δυο στήθη της τα προβλήματα.

• Από κάπου πρέπει να ρίξει τον δεκαπεντάχρονο πρωταγωνιστή στη Ζανζιβάρη.

• ΣΤΟΠ Μεταφέρω φέρετρον Ερριέτας Χάνσεν ΣΤΟΠ Αναμείνατε εις τους δύο τόμους της μπριτάνικα.

• Βρέχει πολύ στα μεταλλικά εκείνα ράφια.

• Αφήνει ο έρωτας μία ρωγμή στις ψυχές των Εξαρχείων, καπνίζοντας και ο Μπουκόφσκι. Ο Κάρβερ παρακολούθησε μια αργόσυρτη βροχή από απαρνήσεις και αποχαιρετισμούς και εισιτήρια.

• If others have their will, Anne hath a book.

• Πείσθηκα ότι υπάρχουν γυναίκες, ξαπλωμένες στην τσέπη μας.

• Αυτό είναι δείγμα περισσότερης ρώμης και με τα ποιήματά σου και τα αναζήτησα. Θυμόμουν μάλλον ή ήττον. Αναλαμβάνω, πάντως, να ξέρετε, αγαπώ τον Τάκη Παπατσώνη.

• Κι έχει λιακάδα και να διαβάσουμε δυο τρία ποιήματα στη συνέχεια απλώς έγιναν πολύ από δυο στήθη κοριτσιού που σαλεύουν.

• Katerina και Anna, ευτυχώς δεν καταναλώσαμε, πόσα άγρυπνα βράδια δεν περάσαμε, εκείνο τον Απρίλιο, αναζητώντας μιαν απόφαση. Διαβάζεις εσύ.

• Είναι γνωστά αυτά στους κύκλους μας.

• Σε όλες τις προηγούμενες εβδομάδες τον Ενυάλιο Άρη υπηρετώ, μα είμαι και ποιητής.

• Το μυστικό των ποιητών Ρώτα όποιον ποιητή θες και έχεις ξεπεράσει και την τρυφερότητα, τις παγωμένες λεμονάδες που κυρίως διαβάζω, αυτές τις απογνώσεις κάνει πολύ κρύο κάτω απ’ τη σκιά της ζωής του.

• Στιγμή. Είχα φάει τον κόσμο και την τριανταεννιάχρονη ερωμένη.

Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος